KHÁI NIỆM CHUNG VỀ UNG THƯ ĐAI TRỰC TRÀNG

Dịch tễ học

• Ung thư đại trực tràng là một trong  những căn bệnh ung thư phổ biến nhất trên thế giới, và là nguyên nhân hang dầu gây tử vong do ung thư nói chung. Tại Việt Nam bệnh đứng hang thứ 3 sau ung thư phổi và ung thư vú( ở nữ giới).
• Nhiều nghiên cứu trong nước cho thấy, bệnh gặp nhiều nhất ở độ tuổi trung niên(40-60 tuổi) tuổi, nhưng gần đây bệnh đang có xu hướng trẻ hóa với nhiều trường hợp mắc ung thư đại trực tràng ở độ tuổi 18-20, cá biệt là trường hợp mới có 12 tuổi.
• Tại Việt Nam Trung bình cứ 100.000 người thì 13 trường hợp mắc bệnh này, và có xu hướng ngày càng tăng do vấn đề ăn uống (thói quen ăn uống không lành mạnh, thực phẩm nhiễm hóa chất…)

Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ

• Yếu tố môi trường đặc biệt là thực phẩm có vai trò rất quan trọng trong sự hình thành ung thư Đại trực tràng. Bệnh xảy ra ở các nước phát triển và có liên quan đến chế độ ăn giàu năng lượng, nhiều dầu thịt và mỡ, nhưng thiếu các chất xơ như rau xanh, quả…
• Các bệnh lý viêm ruột mạn tính: Bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu, bệnh Crohn. Những trường hợp mắc bệnh trên 25năm nguy cơ mắc bệnh có thể đến 30% các trường hợp.
• Yếu tố di truyền:  Khoảng 25 % bệnh nhân bị ung thư đại trực tràng có tiền sử gia đình có người bị bệnh.  Trong đó có 2 nhóm chính là bệnh  đa polyp tuyến gia đình và bệnh ung thư không do polyp có tính gia đình đã phát hiện được gen đột biến gây ung thư
• Một số yếu tố khác: tuổi cao, nghiện rượu, nghiện thuốc lá, béo phì, tiền sử đã mắc 1 loại ung thư …

Tiến triển của ung thư đại trực tràng

• Bệnh ung thư đại trực tràng phát triển là một quá trình cần thời gian khá dài. Nghiên cứu phát hiện ra rằng, có tới gần 95% trường hợp ung thự đại trực tràng là do polyp phát triển thành. Quá trình này bắt đầu từ những niêm mạc bình thường, xuất hiện polyp lành tính, polyp thoái triển dần thành khối u ác tính, khối u phát triển dần lên xâm lấn xung quanh và di căn. Thời gian tiến triển kéo dài trong khoảng từ 5-10 năm.
• Khoảng 30% trường hợp trên 60 tuổi bắt đầu xuất hiện polyp trong lòng đại trực tràng. Nếu những polyp này được phát hiện sớm khi chưa tiến triển thành ung thư, hoặc thậm chí là ung thư giai đoạn sớm thì kết quả điều trị rất tốt có thể khỏi hẳn bệnh. Đây chính là cơ sở của việc tầm soát phát hiện sớm ung thư đại trực tràng

Chẩn đoán ung thư đại trực tràng

• Triệu chứng: Ở gai đoạn sớm triệu chứng không rõ, khi bệnh tiến triển bệnh thường biểu hiện với các dấu hiệu rối loạn tiêu hoá: đại tiện phân nhầy máu mũi, rối loạn phân lúc táo lúc lỏng, đại tiện nhiều lần trên ngày, đau bụng, mệt mỏi gầy sút cân…
• Nội soi đại trực tràng kèm sinh thiết khối u(nếu phát hiện) là tiêu chuẩn vàng chẩn đoán ung thư đại trực tràng. Qua nội soi có thể cắt polyp đề phòng tiến triển thành ung thư. Nội soi thường chỉ định cho các bệnh nhân có rối loạn tiêu hoá, có tiền sử gia đình ung thư đại trực tràng, hoặc mắc các bệnh đại tràng mạn tính
• Đối với những trường hợp không có triệu chứng rối loạn tiêu hoá: Nếu trên 40 tuổi cần phải làm xét nghiệm phân tìm máu ẩn (test sàng lọc ung thư) nếu test phân dương tính( có máu ẩn trong phân) cần nội soi đại trực tràng để phát hiện ung thư giai đoạn sớm hoặc thậm chí mới chỉ là polyp lành tính (đây chính là chương trình tầm soát ung thư đại trực tràng sẽ được đề cập phía dưới)

Điều trị ung thư đại trực tràng

• Điều trị ung thư đại trực tràng là phẫu thuật. Điều trị hoá chất, hay tia xạ trước hoặc sau phẫu thuật chỉ có tác dụng bổ trợ, được chỉ định tuỳ theo giai đoạn bệnh và thể trạng bệnh nhân
• Kết quả điều trị phụ thuộc chủ yếu vào giai đoạn bệnh. Nếu được chẩn đoán khi ung thư giai đoạn sớm hay còn là polyp lành tính phẫu thuật có thể điều trị khỏi hoàn toàn. Ngược lại khi bệnh ở giai đoạn muộn, đã di căn thì tỷ lệ sống thêm 5năm chỉ khoảng 5- 10%.
• Vì vậy chương trình tầm soát ung thu cho toàn bộ người dân là vô cùng có ý nghĩa, giúp chẩn đoán sớm và cứu sống người bệnh.

CHƯƠNG TRÌNH TẦM SOÁT UNG THƯ ĐẠI TRỰC TRÀNG

 TẠI VIỆT NAM

Thế nào là tầm soát ung thư đại trực tràng

• Tầm soát ung thư đại trực tràng là chương trình xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân áp dụng trong cộng đồng, giúp cho bệnh nhân phát hiện sớm ung thư đại trực tràng khi bệnh chưa có triệu chứng hoặc thậm chí khi tổn thương còn lành tính chưa thoái triển thành ung thư.
• Chương trình này đã được thực hiện từ lâu ở các Nước phát triển: Nhật bản, Pháp, Đức… và cho kết quả rất tốt, bệnh nhân được chẩn đoán bệnh ở giai đoạn sớm hơn qua đó kết quả điều trị cũng tốt hơn
• Tại Việt Nam chương trình được triển khai thí điểm tại Trung tâm kỹ thuật cao và tiêu hoá Hà Nội- Bệnh viện Xanh pôn từ năm 2017 và triển khai rộng rãi trong phạm vi toàn Thành phố từ đầu năm 2018 và bước đầu cho kết quả rất khả quan

Tại sao phải tầm soát ung thư đại trực tràng

• Giai đoạn bệnh là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến thời gian sống thên trong ung thư đại trực tràng. Nếu bệnh nhân được phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm thời gian sống thêm 5 năm có thể đến 95%, thậm chí là khỏi hẳn bệnh. Ngược lại khi ung thư đã di căn thì thời gian sống thêm 5 năm chỉ khoảng 5- 10%.
• Tầm soát ung thư đại trực tràng với xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân giúp bệnh phân phát hiện bệnh sớm, khi chưa có triệu chứng do đó giúp cứu sống người bệnh.
• Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân là một xét nghiệm đơn giản, chi phí thấp, bệnh nhân có thể làm tại nhà

Ai cần tầm soát ung thư đại trực tràng: Những trường hợp được tầm soát  ung thư đại trực tràng cần đảm bảo các tiêu chí dưới đây

• Bệnh nhân trong độ tuổi 40- 75 tuổi
• Không có bất kỳ triệu chứng nào của ung thư đại trực tràng( rối loạn tiêu hoá, ỉa táo, lỏng, nhầy máu mũi, đau bụng , gầy sút cân…)
• Bệnh  nhân không có tiền sử gia đình bị ung thư đại trực tràng, không có tiền sử mác các bệnh mạn tính ở đại tràng: Crohn, viêm đại trực tràng chảy máu

Triển khai chương trình tầm soát ung thư đại trực tràng như thế nào trong cộng đồng

         Sau khi bệnh nhân có đủ điều kiện làm tầm soát ung thư đại trực tràng, chương trình tầm soát sẽ được tiến hành như sau

• Bệnh nhân sẽ nhân được một ống nghiệm nhỏ. tiến hành lấy phân tại nhà sau đó bỏ vào ống nghiện theo hướng dẫn. ống nghiệm chứa mẫu phân sau đó sẽ được gửi lên cở sở y tế  để phân tích tìm máu ẩn.
• Sau khoảng 2 tuần sẽ có kết quả với 2 kết luận: “CÓ” hoặc “ KHÔNG CÓ” máu ẩn trong phân
• Nếu có máu ẩn trong phân: bệnh nhân sẽ được hướng dẫn đi khám chuyên khoa để nội soi đại trực tràng
• Nếu không có máu trong phân: bệnh nhân sẽ được mời làm lại Test phân sau 2 năm
• Trong trường hợp bệnh nhân được soi đại trực tràng
• Nếu kết quả là bình thường: bệnh nhân sẽ được hướng dẫn soi lại đại tràng sau 5 năm, hoặc khi có triệu chứng bất thường
• Nếu thấy tổn thương qua nội soi đại tràng: thương tổn sẽ được xử trí tuỳ theo mức độ

Nếu bạn không thuộc nhóm cần tầm soát ung thư đại trực tràng thì bạn phải làm gì

• Bạn dưới 40 tuổi, không có triệu chứng của ung thư đại trực tràng, không có tiền sử gia đình ung thư đại trực tràng, không mắc các bệnh lý mạn tính đại tràng: Chưa cần soi đại tràng
• Bạn có tiền sử đã bị ung thư đại trực tràng, mắc các bệnh đại tràng: Crohn, viêm đại trực tràng chảy máu: phải khám bác sĩ chuyên khoa để có kế hoạch nội soi đại tràng định kỳ( mỗi 1 năm; 2 năm; 3 năm) tuỳ từng trường hợp
• Bạn có tiền sử  trong gia đình có người bị ung thư đại trực tràng( thế hệ thứ nhất): cần khám bác sĩ chuyên khoa để có kế hoạch nội soi đại tràng định kỳ
• Bạn có các triệu chứng báo động của ung thư đại trực tràng: đau bụng kéo dài không rõ nguyên nhân, mệt mỏi gầy gút cân, rối loạn tiêu hoá, đại tiện lúc táo lúc lỏng, phân nhầy máu, thay đổi thói quen đại tiện. Bạn cần đến khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa để được soi đai tràng
• Trường hợp trên 75 tuổi: có chỉ định soi đại tràng nếu bệnh nhân có các dấu hiệu báo động u đại trực tràng và sức khoẻ cho phép
• Hiện nay chương trình tầm soát ung thư đại trực tràng đang được triển khai tại Trung tâm kỹ thuật cao-Bv Xanh Pôn(Hà Nội). Với nhiều trang thiết bị hiện đại đã đem lại kết quả rất tốt trong việc phát hiện và điều trị sớm ung thư đại trực tràng cho người bệnh.

MỌI THẮC MẮC XIN LIÊN HỆ:

Ths: Nguyễn Ngọc Đan- ĐT: 0984.899.885 ( Zalo; Viber)

Web: benhhaumon.vn

Youtube: Bác sĩ Đan

Facebook: https://www.facebook.com/benhlytieuhoa/